Μυστική Αθήνα: Η κρυμμένη γέφυρα του Όθωνα και το άγνωστο σπήλαιο του Πανός στο κέντρο της πολης
Μυστική Αθήνα: Η γέφυρα του Όθωνα, ο λίθος του Ιακώβ & ο Πάνας
Βρισκόμαστε σε μια παμπάλαια περιοχή της Αθήνας, που σήμερα μπορούμε να λέμε πως περιλαμβάνει μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα εναπομείναντα μυστικά σημεία της νέας πρωτεύουσας…
Μια από τις πρώτες συνοικίες γύρω από το λόφο του Αρδηττού ήταν το λεγόμενο “βατραχονήσι”. Η ονομασία προέκυψε επειδή στο σημείο αυτό ο ποταμός Ιλισός χωριζόταν σε δύο σκέλη, ανάμεσα στα οποία σχηματιζόταν “νησί” με αμέτρητα βατράχια, που ζούσαν δίπλα στις όχθες.
Τα δύο παρακλάδια λίγο παρακάτω, στην κρήνη Καλλιρρόη, έσμιγαν ξανά σε μια μικρή βραχονησίδα (που και αυτή ενίοτε ονομαζόταν βατραχονήσι) σχηματίζοντας καταρράκτες εκατέρωθεν. Το ένα από τα δύο όμως, ύστερα από την καταστροφική πλημμύρα του Αγίου Φιλίππου -τέλη του 1896- επιχωματώθηκε, και ταυτόχρονα το βατραχονήσι έπαψε να είναι νησί!
Τμήμα αρχαίου Ιλισού
Το σκέλος που έμεινε ήταν αυτό που βρισκόταν από την πλευρά του Αρδηττού, το οποίο μάλιστα από σχετικά σχεδιαγράμματα προκύπτει ότι ανοίχτηκε κάποια μεταγενέστερη εποχή (μεσαιωνική κοίτη), ενώ η αρχική πορεία του ποταμού διέγραφε τη διαδρομή του σκέλους που καταργήθηκε.
Από εκεί, λοιπόν, μέχρι τη Λεωφόρο Βουλιαγμένης σώζεται στο βατραχονήσι, όπου και η εκκλησία της Αγίας Φωτεινής ένα μικρό μόνο (ανενεργό πια) τμήμα ακάλυπτης κοίτης, παράλληλα με τη Βασιλέως Κωνσταντίνου προς την πλευρά του Ολυμπιείου, το οποίο έχει χαρακτηριστεί αρχαιολογικός χώρος.
Η εκκλησία της Αγίας Φωτεινής
Εδώ υπάρχουν τα ερείπια του ιερού της Αγροτέρας Αρτέμιδος με την αρχαία πηγή, την εκκλησία της Αγίας Φωτεινής στη θέση αρχαίου ναού της Εκάτης και βωμού των Ιλισιάδων Μουσών, το σημείο όπου βρισκόταν η κρήνη Καλλιρόη από την οποία προερχόταν το νερό του Κλήδονα
Πηγή έξω από την εκκλησία της Αγίας Φωτεινής
Εδώ λάμβαναν χώρα αρχαίες τελετές στην σπηλιά αφιερωμένη στο πάνα, κοντά μάλιστα στο βωμό των Ιλισιάδων Μουσών υπήρχε πλάτανος “ευθαλής”, όπου συνήθιζε να μεταβαίνει ο Σωκράτης με τους μαθητές του.
Το άγνωστο σπήλαιο του Πανός
Πολύ κοντά στην εκκλησία της Αγίας Φωτεινής Αρδηττού, σε ένα μικρό χώρο κάτω ακριβώς από την λεωφόρο και τα ανυποψίαστα βλέμματα των περαστικών, υπάρχει ένα μικρό κομμάτι γής που κάποτε κάλυπτε ο Αρχαίος Ιλισός.
Μερικά μέτρα παραδίπλα, ''κρυμμένο'' κυριολεκτικά μέσα στην άγρια βλάστηση, ξεχασμένο θα έλεγε κανείς, ένα μικρό σπηλαίωμα αφιερωμένο σύμφωνα με την ανάγλυφη μορφή που βρέθηκε χαραγμένη πάνω του στον θεό Πάνα.
Δυστυχώς, σήμερα η βραχογραφία (πιθανότατα 5ος αι.π.Χ) με τη μορφή του Πάνα δεν διακρίνεται, καθώς η ατμοσφαιρική ρύπανση επέφερε τη διάβρωση του βράχου.
Το σημείο που μέχρι πρόσφατα διακρινόταν ο Πάνας με τον αυλό του... Το σπήλαιο πιθανολογείται πως είναι φυσικό δημιούργημα, ενώ στο εσωτερικό του βρέθηκαν ίχνη κατοίκησης από τα πελασγικά χρόνια και φαίνεται μεταγενέστερα να χρησιμοποιήθηκε ως τόπος ενταφίασης(ανασκαφές 1893).
Σύμφωνα με τα αρχεία της αρχαιολογικής υπηρεσίας απετράπη από την υπηρεσία η ανατίναξή του κατά την διάρκεια κατασκευής της λεωφόρου Αρδηττού. Μέρος του σπηλαίου διατηρείται μέχρι σήμερα όπως μπορεί να παρατηρήσει κανείς. Είναι πολύ πιθανό όμως στην αρχαιότητα να εισχωρούσε βαθύτερα.
Εσωτερικά του σπηλαίου Η γέφυρα του Όθωνα
Εκεί ήταν κατά τους παλιούς ο νεραϊδότοπος, στο σημείο όπου υπάρχει ακόμα κάτω από το σημερινό δρόμο η τρίτοξη παλαιά πέτρινη γέφυρα (εποχής Όθωνα) της αρχαίας κοίτης του Ιλισού, που σώζεται μέχρι σήμερα.
Ακριβώς κάτω από την παλιά γέφυρα διέρχεται η υπόγεια πια κοίτη του σημερινού Ιλισού μέσα από ένα πραγματικά δαιδαλώδες δίκτυο υπογείων στοών που ξεκινούν, από διάφορες περιοχές και καταλήγουν στην Καλλιθέα κι από κει στο Φάληρο, αποτελώντας ένα μέρος του δικτύου των υπονόμων αποχέτευσης ομβρίων υδάτων της πόλης.
Η γέφυρα σήμερα, μπορεί να μας "μαρτυρήσει" μερικά στοιχεία που αφορούν την ιστορία της. Όπως βλέπουμε στην φωτογραφία που ακολουθεί, τσιμεντένια υποστυλώματα στήθηκαν σε επαφή με το βόρειο μέτωπο, καταστρέφοντας έτσι τα δύο βασιλικά οικόσημα που υπήρχαν εκεί...
Κατά καιρούς δε, γίνεται προσπάθεια για περιορισμό της εισόδου κάτω από τις αψίδες με σιδερένια παραπετάσματα, τα οποία όμως δεν υπάρχουν πια.
΄Οψη της καμάρας από μέσα προς τα έξω...Κατά την τελευταία υπογειοποίηση του Ιλισού, η γέφυρα εγκιβωτίστηκε από τον τσιμεντένιο σκελετό του υπερκείμενου δρόμου. Η νότια πλευρά των αψίδων φράχθηκε με πέτρινο τοίχο, αφήνοντας όμως περιθώριο επικοινωνίας μεταξύ τους.
Σήμερα, στη δεξιά καμάρα υπάρχουν φαρδιοί σωλήνες που οδηγούν τα (όποια) νερά στο τούνελ της υπόγειας κοίτης, κάτω από την Καλλιρρόης.
Ακριβώς κάτω από τη λεωφόρο Καλλιρρόης.
Όλη η περιοχή είναι γεμάτη από ακατανόητα στιγματοειδή σύμβολα και αραβικά σημάδια, που βρίσκονται γραμμένα παντού με μπογιά. Άραγε ποια να είναι η σημασία τους;
Ακατανόητα στιγματοειδή σύμβολα...Ο αρχαιολόγος Στέλιος Λεκάκης δίνει μια πιθανή εξήγηση: «Προσεγγίζοντας το εσωτερικό του κεντρικού κλίτους της γέφυρας, το πρώτο που διαπιστώνει κανείς στις πλαϊνές πλευρές του είναι οι αραβικές λατρευτικές επιγραφές, που συνοδεύονται με απεικονίσεις μουσουλμανικών τεμενών στην ανατολική πλευρά. Με αυτές σχετίζονται οι τάπητες που εντοπίστηκαν (παλαιότερα) στο έδαφος και πιθανώς μαρτυρούν τη χρήση του τόπου ως τόπου προσευχής.
Στο παρακάτω σχέδιο, απεικονίζεται η ευρύτερη περιοχή του Ιλισού, με ότι υπήρχε εκεί από το 86 π.Χ. (κατάληψη Αθηνών από το Σύλλα), έως το 267 μ.Χ. (καταστροφή της πόλης από τους Ερούλους).
Απέναντι από τη θέση της Αγίας Φωτεινής, υπήρχε από αρχαιοτάτων χρόνων η κρήνη Καλλιρρόη (αργότερα Εννεάκρουνος), η μόνη -κατά τον Παυσανία- πηγή στην αρχαία Αθήνα με καλό και πόσιμο νερό (αρ. 18 χάρτη).
Στη γειτονική τώρα περιοχή, στο νοτιοανατολικό άκρο του Ζαππείου και πιο κοντά στο Στάδιο, υπήρξε νεκροταφείο των Διαμαρτυρόμενων (Προτεσταντών) από το 1834, μέχρι το 1914 που μεταφέρθηκε στο Α΄ Νεκροταφείο. Γενικότερα, γύρω από τον Ιλισό, είχαν πραγματοποιηθεί και άλλες προσπάθειες οργανωμένης ταφής νεκρών ξένων δογμάτων, πολλές από τις οποίες μεταφέρθηκαν επίσης στο Α΄ Νεκροταφείο. Σε άλλες πηγές αναφέρεται, για την ίδια περίοδο, και η ύπαρξη νεκροταφείου των Βαυαρών στρατιωτών κοντά στην Αγία Φωτεινή, όπου πράγματι πρέπει να υπήρχε κάποιος τόπος ταφής τους
Αποστολή - Φωτογραφίες : Χάρης Ντάκ
Δημήτρης Μ omadaorfeas
Πληροφορίες: urbanspeleology.blogspot.gr
Υπουργείο Πολιτισμού
memorylifegr
