Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα
Απέναντι στη νεο-οθωμανική οπτική της Τουρκίας, η οποία ενσαρκώνεται σήμερα μέσα από την πολιτική που ασκεί ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και το κυβερνητικό του δεκανίκι, ο Ντελβέτ Μπαχτσελί, του κόμματος της εθνικιστικής δράσης, βρίσκονται δυο έθνη κράτη. Πρόκειται για την Ελλάδα και την Αρμενία, δυο χώρες με μακριά Ιστορία και Πολιτισμό στις περιοχές της Ανατολίας, όπως αυτή εκτείνεται από τη Μεσόγειο μέχρι και τη Μαύρη Θάλασσα και του όρους Αραράτ,ακόμη και μέχρι την Κασπία.
Αν και η σημερινή γεωγραφική έκταση των δυο αυτών εθνών είναι κατά πολύ μικρότερη από την αντίστοιχη του παρελθόντος, το πολιτιστικό τους αποτύπωμα στην Ιστορία είναι τέτοιο που εμποδίζει ουσιαστικά ό,τι ορίζει ο νέο-οθωμανισμός που έχει ως κύριο στόχο του την επιστροφή, με όποιο τρόπο και με κάθε κόστος, στο αυτοκτρατορικό σκηνικό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εξαπλώνοντας την τουρκική επιρροή στις περιοχές των Βαλκανίων και του Καυκάσου. Αυτό που ενδεχομένως δεν έχει γίνει κατανοητό από αρκετούς είναι ότι ο νεο-οθωμανισμός δεν έρχεται σε αντίθεση ούτε με τον παν-ισλαμισμό, ούτε με τον παν-τουρκισμό, αλλά συμβαδίζει με τα συγκεκριμένα δόγματα προκειμένου η Τουρκία να ακολουθήσει μια άκρως επιθετική πολιτική προκειμένου να εξαπλωθεί και να διαμορφώσει το κράτος της ημισελήνου σε χώρα αναφοράς για τους μουσουλμάνους της περιοχής.
Το Βασίλειο της Αρμενίας στη μέγιστη ακμή του κατά τη βασιλεία του Τιγράνη του Μέγα
Με άλλα λόγια, το δόγμα του νεο-οθωμανισμού, δεν έρχεται σε σύγκρουση με τη «οθωμανική» (αυτοκρατορική-ισλαμική) και τη «τουρκική» (εθνική-τουρκική) ταυτότητα, και, φυσικά, διεκδικεί το καθεστώς του χαλιφάτου, το κέντρο του ισλαμικού κόσμου, ρόλο τον οποίο κατείχε η Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Βέβαια εδώ θα πρέπει να τονίσουμε πως ο Ερντογάν επικρίνεται έντονα από τους ακραίους Ισλαμιστές για τη διατήρηση του κοσμικού καθεστώτος στη Τουρκία. Επικρίσεις που κοπάζουν κάθε φορά που ο Τούρκος πρόεδρος χρησιμοποιεί τις εικόνες του Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίντ Β ‘ και που μετατρέπονται σε ζητοκραυγές, όπως στη περίπτωση της μετατροπής του Ναού της Αγίας του Θεού Σοφίας από μουσείο (λειτουργούσε από το 1934) σε τζαμί.
Από τη πλευρά του ο Ερντογάν μέσα από έντονες εξάρσεις λαϊκισμού και προκλητικές δηλώσεις, βλέπει την Τουρκία ως κληρονόμο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, του ιστορικού καθεστώτος ως Χαλιφάτο, και ταυτόχρονα ως εθνικό κράτος των Τούρκων, οι οποίοι προυσιάζονται ως απόγονοι της Αυτοκρατορίας Σελτζούκ και κέντρο του τουρκικού κόσμου. Δεν είναι τυχαίο που το κυβερνών κόμμα (ΑΚΡ) έχει χρησιμοποιήσει συνθήματα όπως Osmanlı torunu (απόγονοι των Οθωμανών) αναφερόμενο στους υποστηρικτές του και στον αρχηγό του κόμματος Ερντογάν, στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του 2014.
Οι σφοδρές αντιπαραθέσεις του Ερντογάν με την αξιωματική αντιπολίτευση της χώρας του, η οποία εκφράζει το κεμαλικό κατεστημένο, αφορούν μόνο το εσωτερικό της χώρας και τους ψηφοφόρους, καθώς το νεο-οθωμανικό δόγμα δεν έρχεται σε αντίθεση με τον κεμαλισμό, όπως κάποιοι πιστεύουν εσφαλμένα. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι υπάρχει μια αντιπαράθεση μεταξύ τους η οποία έχει ως στόχο την εξουσία και δεν ανταποκρίνεται στις ελπίδες της Δύσης, η οποία φαντάζεται πως μια κεμαλική κυβέρνηση στη Τουρκία θα μπορούσε να οικοδομήσει ένα δημοκρατικό, δυτικού τύπου, κράτος. Μελετώντας διεξοδικά την ιστορία της Τουρκίας αμέσως μετά την πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δεν είναι δύσκολο να αντιληφθούμε πως ο κεμαλισμός διαθέτει εντός του τις ίδιες αυτοκρατορικές τάσεις του νέο-οθωμανισμού, απλά τις έχει καμουφλάρει με το μανδύα του δόγματος του παν-τουρκισμού.
Μια τέτοια σύγχυση, όπου οι τουρκικές, οθωμανικές και κεμαλιστικές εικόνες συνδυάζονται ουσιαστικά σε ένα σύνολο, δεν είναι κάτι το μοναδικό. Όλα τα μετα-αυτοκρατορικά κράτη που δε λησμόνησαν το αυτοκρατορικό τους παρελθόν και έχουν προβλήματα δημοκρατικής οικοδόμησης υποφέρουν από μια ανάλογη συγχώνευσης ιστορίας και εννοιών σε ένα.
Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίπτωση της Γερμανίας κατά τη δημιουργία του Τρίτου Ράιχ. Φαινόταν πως η ανατροπή της μοναρχίας στις αρχές του 20ου αιώνα, ήταν εκείνη που θα οδηγούσε και στο τέλος της Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Ωστόσο, όχι μόνο η Δημοκρατία της Βαϊμάρης ηττήθηκε αλλά, επιπρόσθετα, οι Εθνικοσοσιαλιστές αναβίωσαν την αυτοκρατορική λογική μέσα από το δόγμα του παν-γερμανισμού, προσθέτοντας και την φυλετική θεωρία. Ως αποτέλεσμα, ο Ναζισμός αποδείχθηκε ότι αποτελούσε μια σύμπτυξη του γερμανικού ιμπεριαλισμού, των ειδωλολατρικών γερμανικών εικόνων και του Εθνικού Σοσιαλισμού.
Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, όπως και η ναζιστική Γερμανία, η Τουρκία συγχωνεύεται σε μια εικόνα που την παρουσιάζει ως το κέντρο του τουρκικού κόσμου, ως κληρονόμο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ως κεμαλικό κράτος ταυτόχρονα, δηλαδή κρατώντας όλα τα στοιχεία του παρελθόντος σε συνδυασμό με στόχο έναν νέο «Πόλεμο της Απελευθέρωση», αντίστοιχο με αυτόν που διεξήχθη ανάμεσα στους Τούρκους εθνικιστές και στους συμμάχους της Αντάντ (ανάμεσα τους και η Ελλάδα) μετά το τέλος του Α΄Παγκόσμιου Πολέμου και τη πτώση του μεγάλου ασθενούς, όπως αποκαλούσαν τότε την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ας μη λησμονούμε πως ο τουρκικός εθνικισμός, ο οποίος εκδηλώθηκε όταν πλέον απέτυχε η πολιτική του τανζιμάτ, δηλαδή του εκσυγχρονισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και εκφράστηκε μέσα από το κίνημα των Νεότουρκων μοιάζει σκανδαλιστικά με τη θεωρία των Αρίων για καθαρότητα στα γλωσσικά στοιχεία και στα στοιχεία ταυτότητας. Ο Ζιγιά Γκιοκάλπ στο έργο του «Οι Αρχές του Τουρκισμού» επηρεάστηκε από τον αναδυόμενο γερμανικό εθνικισμό του 19ου αιώνα.
Με βάση λοιπόν τη συγκεκριμένη στρατηγική του νέο-οθωμανισμού, όπως αποκρυσταλλώθηκε στη τουρκική πολιτκή σκηνή, η στάση της Τουρκίας απέναντι στις δυο χώρες, Ελλάδα και Αρμενία, που αποτελούν τα γεωγραφικά και πολιτιστικά εμπόδια, είναι συγκεκριμένη και επαναλαμβάνει τις τακτικές του παρελθόντος.
Η Ελλάδα αποτελεί πρόβλημα επέκτασης στα πρώην εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που σχετίζονται με τα Βαλκανια και η Αρμενία αποτελεί πρόβλημα για την επέκταση στη παλαιά λεγόμενη περιοχή του Τουρκεστάν ή αλλιώς Τουράν ( περιοχή στην Κεντρική Ασία μεταξύ Σιβηρίας προς βορρά, Ιράν, Αφγανιστάν και Θιβέτ προς νότο, Κασπία Θάλασσα προς τα δυτικά και έρημο Γκόμπι στα ανατολικά).
Για τους Τούρκους, η Ελλάδα θεωρείται ως κομμάτι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που αποσχίστηκε και όχι ως χώρα που απελευθερώθηκε. Γι΄αυτό οποιασδήποτε δηλώσεις ιστορικών που υποτιμούν τον Εθνικό Απελευθερωτικό Αγώνα των Ελλήνων και αναφέρονται σε δήθεν κοινωνικού και αστικού τύπου επανάσταση, αποτελούν ύψιστη ύβρι και ένα ακόμη όπλο στη φαρέτρα του νεοοθωμανισμού.
Ουσιαστικά ο νεο-οθωμανισμός διαθέτει ένα ευρύ φάσμα ενεργειών ήπιας ισχύος που έχουν ως στόχο τη σύναψης στενών δεσμών των μουσουλμανικών πληθυσμών με την Τουρκία και αποσκοπούν να χρησιμοποιηθούν οι συγκεκριμένοι πληθυσμοί ως μέσο ενεργής πίεσης υπέρ των τουρκικών συμφερόντων. Μάλιστα εφαρμόζεται με κάθε μέσο στη Μέση Ανατολή – όπως με την προσέγγιση της Χαμάς στην Παλαιστίνη αλλά και με τις μετακινήσεις πληθυσμών στη Βόρεια Συρία- στο παράνομα κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου όπου εκλέγεται πάντοτε ο αγαπημένος πολιτικός του Ερντογάν – αλλά και στην Κριμαία – όπου η Τουρκία ενδιαφέρεται για τους Τατάρους.
Παράλληλα, η Τουρκία ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την περιοχή του Καυκάσου προσπαθώντας να βρει τρόπο να ελέγχει την Ατζαρία και την Αμπχαζία (αυτόνομες περιοχές της Γεωργίας), ενώ στηρίζει με κάθε τρόπο και μέσο το Αζερμπαϊτζάν. Μια χώρα που σταδιακά μετατρέπεται σε τουρκική επαρχία ή για να είμαστε και πιο ακριβείς στο χαρακτηρισμό σε βιλαέτι ( μεγάλη διοικητική περιφέρεια ) όπου το ρόλο του βαλή έχει αναλάβει ο Αζέρος πρόεδρος, Ιλχάμ Αλίγιεφ, ο οποίος είναι στενός φίλος και πιστός ακόλουθος του Ερντογάν.
Από τη στρατιωτική παρέλαση που έγινε στο Μπακού μετά τη νίκη των Αζέρων στις πολεμικές αντιπαραθέσεις με την Αρμενία. Τιμώμενο πρόσωπο στη παρέλαση ήταν ο Τούρκος πρόεδρος.
Το μόνο εμπόδιο στα σχέδια για τον Καύκασο, τα οποία βασίζονται στο εθνικιστικό δόγμα του παν-τουρκισμού, αποτελεί η Αρμενία, η οποία αποτελεί τη χώρα γεωγραφικό εμπόδιο για την τουρκική επέκταση στο Αζερμπαϊτζάν και στις χώρες της περιοχής Τουράν γενικότερα.
Ταυτόχρονα, η Αρμενία αποτελεί ένα ακόμη μεγάλο εμπόδιο για την ίδια την Τουρκία, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της βρίσκεται εντός του τουρκικού εδάφους (το όρος Αραράτ που αποτελεί σύμβολο της Αρμενίας είναι υπό τουρκική κατοχή). Το γεγονός αυτό δημιουργεί πρόβλημα στο δόγμα της καθαρότητας του τουρκικού έθνους, στο οποίο βασίστηκε ο κεμαλισμός για να δημιουργήσει τη σύγχρονη Τουρκία μετά την πρώτη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Αρμενία και η πολιτιστική της κληρονομιά πάντοτε θα θυμίζουν ότι τουρκικό έθνος με την καθαρότητα που επιθυμούσαν οι εθνικιστές Νεότουρκοι δεν υπήρξε αλλά δημιουργήθηκε μέσα από τις γενοκτονία των Αρμενίων. Το ίδιο ισχύει και για την περίπτωση της Ελλάδας και τη γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού που ζούσε αιώνες στα ιερά χώματα της Εύξεινου Πόντου.
Οι λάτρεις της ιδεολογίας του παν-τουρκισμού σήμερα πλέον ασπάζονται το νεο-οθωμανικό ιδεώδες που αποτελεί τη φυσική συνέχεια και κληρονομιά. Με μια προσεχτική ματιά και σύγκριση των ιστορικών στοιχείων του παρελθόντος και των δεδομένων του σήμερα, παρατηρούμε ότι δεν υπάρχει προφανής αντίφαση μεταξύ του κεμαλισμού και του ισλαμισμού, μεταξύ της οθωμανικής και της τουρκικής ταυτότητας, επάνω στις οποίες έρχεται να κουμπώσει η ιδεολογία των Νεότουρκων. Η σημερινή Τουρκία λοιπόν δεν αποτελεί ένα σύγχρονο κράτος που θα μπορούσε να έχει σχέσεις και επαφές με την Ευρώπη, ούτε ένα κράτος όπου μπορεί να του έχουμε εμπιστοσύνη καθώς ακολουθεί την τακτική της Γερμανίας του 19ου αιώνα από την οποία προήλθε μια ναζιστική οντότητα. Ομοίως, με όραμα το παρελθόν της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και γνώμονα τα διαρκώς αυξανόμενα τουρκικά συμφέροντα, η Τουρκία προσπαθεί μέσα από την εκμετάλλευση του ισλαμικού στοιχείου να κυριαρχήσει θρησκευτικά και εθνικά, δημιουργώντας δίπλα της χώρες δορυφόρους ή χώρες που θα αποτελούν τα σαντζάκια ενός κεντρικού χαλιφάτου. Και αυτό δεν θα αλλάξει ακόμη κι αν ο Ερντογάν φύγει από την εξουσία.
Πηγή: geopolitics.iisca.eu
