«Σε κρίση η ελευθερία των ΜΜΕ στην Ελλάδα»: Έκθεση-κόλαφος από το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Η Ελλάδα αντιμετωπίζει μια κρίση ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, ως αποτέλεσμα ενεργειών και παραλείψεων της ελληνικής κυβέρνησης, που απειλούν τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου, όπως αναφέρει το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε έκθεσή του.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΚόσμος | 29.04.2025 13:16Η ελευθερία του Τύπου καταρρέει σε όλη την ΕΕ - Τι δείχνουν τα στοιχεία για την Ελλάδα

Τα ΜΜΕ και οι ιδιοκτήτες τους που έχουν δεσμούς με την κυβέρνηση

Πρόκειται για έκθεση, όπου αναλύονται όλα τα δεδομένα σε 101 σελίδες, με τίτλο «Από το κακό στο χειρότερο: Η επιδείνωση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα». Συγκεκριμένα, καταγράφεται το εχθρικό περιβάλλον για τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και τους δημοσιογράφους από την ανάληψη των καθηκόντων της ΝΔ τον Ιούλιο του 2019, συμπεριλαμβανομένης της παρενόχλησης, του εκφοβισμού, της παρακολούθησης και των καταχρηστικών αγωγών, γεγονότα που συμβάλλουν στην αυτολογοκρισία και παγώνουν την ελευθερίων των ΜΜΕ. Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διαπίστωσε επίσης τη χρήση κρατικών κονδυλίων για να επηρεαστεί η κάλυψη των ειδήσεων στα δημόσια μέσα ενημέρωσης, δημιουργώντας μεγαλύτερα προβλήματα, με τις υπάρχουσες συνθήκες να υπονομεύουν την ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα του κοινού στην ενημέρωση.

«Οι διάχυτοι και εσκεμμένοι περιορισμοί στη δημοσιογραφία στην Ελλάδα δημιουργούν ένα περιβάλλον στο οποίο η κριτική δημοσιογραφία και η αυτολογοκρισία γίνονται κανόνας», αναφέρει ο διευθυντής Hugh Williamson στο Human Rights Watch. «Η ΕΕ πρέπει να αναγνωρίσει ότι αυτό αποτελεί σοβαρή απειλή για τις δημοκρατικές αξίες και το κράτος δικαίου, αλλά και να πιέσει την Αθήνα να αλλάξει πορεία», προσθέτει.

Η έρευνα βασίζεται σε συνεντεύξεις με 26 δημοσιογράφους από διάφορα μέσα ενημέρωσης, αλλά και σε ακαδημαϊκούς, νομικούς και εμπειρογνώμονες των ΜΜΕ. Οι δημοσιογράφοι που μίλησαν στο Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εργάζονται σε έντυπα και ηλεκτρικά Μέσα, στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο, σε δημόσιους, ιδιωτικούς ή ανεξάρτητους οργανισμούς, καθώς επίσης με ξένους ανταποκριτές και ελεύθερους επαγγελματίες. Ενδεικτικό της κατάστασης είναι ότι λίγοι δημοσιογράφοι ήταν πρόθυμοι να αποκαλύψουν τα στοιχεία τους, φοβούμενοι τις συνέπειες.

Παράλληλα, αναλύθηκαν εκθέσεις και έγγραφα, ενώ ζητήθηκε η γνώμη των ενδιαφερόμενων φορέων. Το τοπίο των ΜΜΕ στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από υψηλή συγκέντρωση ιδιοκτησίας, καθώς ισχυροί οικονομικά επιχειρηματίες έχουν στην κατοχή τους τα περισσότερα εξ αυτών, ενώ η πλειοψηφία των ιδιοκτητών έχουν δεσμούς με την κυβέρνηση. Οι δημοσιογράφοι περιέγραψαν ένα όλο και πιο εχθρικό περιβάλλον για την εργασία τους, με μερικούς από αυτούς να αναφέρουν περιπτώσεις παρενόχλησης από υψηλόβαθμους κυβερνητικούς αξιωματούχους, που σχετίζονται με το εκάστοτε ρεπορτάζ.

Ένας ανεξάρτητος ανταποκριτής από το εξωτερικό δήλωσε πως «τώρα σκέφτομαι να εγκαταλείψω τη χώρα. Πραγματικά. Απλώς δεν βλέπω τον λόγο να υποβάλλω τον εαυτό μου σε αυτό το επίπεδο άγχους. Οι ιστορίες έχουν σημασία, άλλα το επίπεδο της βίας φαίνεται να έχει χειροτερέψει». Επίσης, δημοσιογράφος με πάνω από 25 χρόνια εμπειρίας σε μεγάλο ελληνικό ιδιωτικό τηλεοπτικό δίκτυο, επισήμανε ότι «αυτό που λες στην τηλεόραση είναι τόσο ελεγχόμενο, που δεν έχεις καμία ελευθερία. Ο έλεγχος γίνεται από αυτούς που βρίσκονται ψηλά. Τα πάντα ελέγχονται. Τι θα πεις, πώς θα το πεις».

Το Predator και οι καταχρηστικές αγωγές σε βάρος δημοσιογράφων

Το 2022 υπήρχαν σοβαρές υποψίες ότι η κυβέρνηση χρησιμοποιούσε κατασκοπευτικό λογισμικό Predator, για να στοχεύει, μεταξύ άλλων, δημοσιογράφους, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα μεγάλο σκάνδαλο παρακολούθησης. Επτά από τους δημοσιογράφους που συμμετείχαν στην έρευνα του Human Rights Watch υπογράμμισαν ότι είχαν αποδείξεις ή ισχυρές ενδείξεις για κρατική παρακολούθηση, είτε με πιο... παραδοσιακά μέσα, όπως οι υποκλοπές, είτε με κατασκοπευτικό λογισμικό. Ασφαλώς, εγείρονται ανησυχίες για την προστασία της ιδιωτικής ζωής και την ελευθερία της έκφρασης, ενώ υπάρχει ο κίνδυνος να αναχαιτιστούν τα ρεπορτάζ, αφού οι πηγές και οι δημοσιογράφοι φοβούνται για την ασφάλειά τους.

Ο Σταύρος Μαλιχούδης ανακάλυψε το 2021 ότι η ελληνική υπηρεσία πληροφοριών τον κατασκόπευε. «Για πολλούς μήνες βρισκόμουν υπό τον φόβο να συναντηθώ με τους ανθρώπους που αποτελούν τις πηγές μου και να τους εκθέσω. Μου πήρε πολύ χρόνο για να απεμπλακώ από αυτό που συνέβη και να αρχίσω να κάνω ξανά ρεπορτάζ».

Επιπλέον, το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διαπίστωσε ότι η κυβέρνηση άσκησε αδικαιολόγητη επιρροή στα κρατικά μέσα ενημέρωσης, όπως η ΕΡΤ και το ΑΠΕ - ΜΠΕ (AMNA), υπονομεύοντας την ανεξαρτησία τους. Επίσης, χρησιμοποιήθηκαν κρατικά διαφημιστικά κονδύλια για να ευνοηθούν φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ.

Έντονη ανησυχία προκαλούν και οι καταχρηστικές αγωγές, γνωστές ως SLAPPs, που κατέθεσε ο Γρηγόρης Δημητριάδης, ανιψιός του Κυριάκου Μητσοτάκη και πρώην υψηλόβαθμο κυβερνητικό στέλεχος, εναντίον δημοσιογράφων που αναφέρθηκαν στο σκάνδαλο των παρακολουθήσεων. Πρόσφατες τροποποποίησεις «αποποινικοποίησαν» την «απλή δυσφήμιση», οι νόμοι εξακολουθούν να δημιουργούν ποινική ευθύνη για «προσβολή» και «συκοφαντική δυσφήμιση».

Τα ευρήματα της έρευνας και η απάντηση της κυβέρνησης

Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διαπίστωσε ένα μοτίβο προσπαθειών από την κυβέρνηση και άλλες αρχές, να υπονομεύσουν τη λογοδοσία. Αυτό περιλαμβάνει την επίκληση της εθνικής ασφάλειας για την παρεμπόδιση της αποκάλυψης πληροφοριών που σχετίζονται με το σκάνδαλο παρακολούθησης, τη διερεύνηση των πληροφοριοδοτών και την απροθυμία δημοσιοποίησης λεπτομερειών σχετικά με τη διανομή των δημόσιων διαφημιστικών κονδυλίων στα ΜΜΕ.

Υπάρχει αυξανόμενη διεθνής ανησυχία για την κατάσταση της ελευθερίας των ΜΜΕ στην Ελλάδα, με τη χώρα να κατατάσσεται σταθερά στις τελευταίες θέσεις μεταξύ των κρατών - μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF). Τον Φεβρουάριο του 2024, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα που εξέφραζε σοβαρές ανησυχίες για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και του κράτους δικαίου στην Ελλάδα. Ακόμα, οι εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το κράτος δικαίου έχουν επίσης εκφράσει ανησυχίες για την ελευθερία των ΜΜΕ, ωστόσο προς το παρόν δεν έχει αναγνωριστεί η σοβαρότητα της καταπίεσης των μέσων ενημέρωσης.

Το Human Rights Watch μοιράστηκε τα ευρήματα της έρευνας με την κυβέρνηση, τις αρμόδιες αρχές και τα ΜΜΕ, με τις απαντήσεις να συνοψίζονται στην έκθεση, ενώ είναι πλήρως διαθέσιμες διαδικτυακά. Από τη μεριά της, η κυβέρνηση έχει αναφερθεί σε ορισμένες πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στη βελτίωση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, ωστόσο δεν είναι σαφές αν οι ενέργειες αυτές θα οδηγήσουν σε ουσιαστική αλλαγή. Με την απάντησή του, το κυβερνών κόμμα υπερασπίζεται σε μεγάλο βαθμό την υφιστάμενη κατάσταση και υποβαθμίζει τη σοβαρότητα των προβλημάτων που κατέγραψε το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης απέρριψε το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, λέγοντας ότι το κράτος δικαίου της χώρας είναι ισχυρότερο από ποτέ. Παράλληλα, σημείωσε ότι «η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια βρέθηκε συχνά στο επίκεντρο συκοφαντιών», απαντώντας με αυτόν τον τρόπο στις επικρίσεις που δέχεται η κυβέρνησή του.

Η Ελλάδα έχει σαφείς υποχρεώσεις για την υπεράσπιση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και του κράτους δικαίου, που άλλωστε είναι κατοχυρωμένες από το Σύνταγμα της χώρας και από τις θεμελιώδεις αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΕΕ έχει την ευθύνη να διασφαλίσει ότι η Ελλάδα ως κράτος - μέλος τηρεί αυτές τις δεσμεύσεις και αντιμετωπίζει τις παραβιάσεις της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης.

«Η απορριπτική απάντηση της ελληνικής κυβέρνησης στη νόμιμη κριτική του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υποδηλώνει ότι απαιτείται ισχυρότερη δράση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή», δήλωσε ο Williamson. «Ειδικότερα, η Επιτροπή και η ΕΕ στο σύνολό της πρέπει να παρακολουθούν προσεκτικά την κατάσταση και να διασφαλίσουν ότι θα σημειωθεί πραγματική πρόοδος όσον αφορά την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα και ότι θα τηρηθούν οι βασικές δημοκρατικές αξίες».

Μυστήριο με τον απανθρακωμένο άνδρα στο Μετς: Είχε σπασμένα άκρα - Στο «φως» βίντεο ντοκουμέντο

Σιδερογροθιές, μαχαίρια, σπαθί και φυσίγγια στα σπίτια των μελών της ακροδεξιάς εγκληματικής οργάνωσης

Πώς θα απαντήσει το Πακιστάν στην Ινδία; Τα τρία επικρατέστερα σενάρια

Eurovision 2025: Πόσο θα κοστίσει η ελληνική συμμετοχή στον φετινό διαγωνισμό;